Tematy warsztatów w salach edukacyjnych:
1. Polscy odkrywcy Syberii
Czas trwania: 60 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: historia nauki, polskie odkrycia, eksperyment
Opis: W XIX wieku Syberia skrywała liczne tajemnice, które dopiero czekały na swoich odkrywców. Podczas warsztatów przyjrzymy się polskim badaczom tej niezwykłej krainy. Odkryjemy, gdzie leżą Góry Czerskiego czy Półwysep Jankowskiego oraz dowiemy się, skąd wzięły się ich nazwy.
Przeprowadzimy eksperyment powtarzając niezwykły wyczyn Benedykta Dybowskiego, który zbadał głębokość jeziora Bajkał bez użycia nowoczesnych narzędzi. Używając autentycznych urządzeń do nagrywania i odtwarzania dźwięku z ostatnich 130 lat cofniemy się w czasie, by sprawdzić, jakim sprzętem dysponował Bronisław Piłsudski podczas swoich badań etnograficznych.
2. Zesłańcze drogi braci Piłsudskich
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: patriotyzm, symbole narodowe, II Rzeczpospolita, Piłsudski
Opis: Józef i Bronisław Piłsudscy. Pierwszego znają wszyscy, drugiego — nieliczni. Podczas warsztatów lepiej poznamy niezwykłe losy obu braci. Dowiemy się, co mają wspólnego słynne wąsy Józefa Piłsudskiego z Syberią oraz dlaczego wnuki Bronisława żyją dziś w… Japonii.
Dzięki różnorodnym zagadkom i grom logicznym przeniesiemy się do czasów braci Piłsudskich, poznając ich zesłańcze losy na Sybirze oraz niezwykłe dokonania. Okres schyłku zaborów i walki o niepodległą Polskę będzie tłem do opowieści o przyjętych wtedy i obowiązujących do dziś symbolach narodowych.
3. Przyszli o świcie
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: represje, deportacje, historia mówiona
Opis: Tytuł zajęć to słowa bardzo często wypowiadane we wspomnieniach Sybiraków. Warsztaty przybliżą nam niektóre z sytuacji, z jakimi przyszło się zmierzyć osobom deportowanym. Zobaczymy rekonstrukcję aresztowania, będziemy dyskutować o tym, jakie przedmioty pakowały do tobołków wywożone rodziny. Wysłuchamy autentycznych relacji Sybiraków. Przekonamy się, że ich losy były bardzo różne, a często z ich dramatami kontrastowało piękno otaczającego ich krajobrazu. Dzięki użyciu gogli wirtualnej rzeczywistości przeniesiemy się do świata przyrody, który otaczał deportowanych.
4. Z Sybiru na front
Czas trwania: 60 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: II wojna światowa, deportacje, Armia Andersa, Armia Berlinga
Opis: Dołączenie do Armii Andersa lub Armii Berlinga było dla Sybiraków pierwszą szansą na wyrwanie się z sowieckiego piekła. Jednak droga z niewoli w szeregi wojska polskiego często była dramatyczna i trudna. Podczas warsztatów wcielimy się w reporterów wojennych, którzy dzięki wykorzystaniu różnych wskazówek i materiałów, takich jak prasa, zdjęcia i wspomnienia, poznają okoliczności tworzenia i szlak bojowy obu armii.
Aby zdobyć niezbędne informacje, będziemy musieli wykazać się spostrzegawczością i sprytem, łamać szyfry i oddzielać prawdziwe dane od tzw. fake newsów. Istnieje możliwość rozszerzenia warsztatu o wykorzystanie eksponatów – egzemplarzy broni i wyposażenia obu armii.
5. Moje miasto między wojnami
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: historia regionalna, patriotyzm lokalny, mapa
Opis: Miejsca, w których mieszkamy wyglądały przed wybuchem II wojny światowej inaczej niż dziś. Ale jak? I czy zmieniło się zupełnie wszystko? Na te pytania poszukamy odpowiedzi badając stare plany miasta i wspólnie tworząc wielkie mapy zmian. Przyjrzymy się też międzywojennym fotografiom, dzięki którym zobaczymy znane nam zabytki oczami naszych pradziadków.
Istnieje możliwość dostosowania zajęć do potrzeb grup z miejscowości innych niż Białystok. W takim przypadku prosimy o kontakt z minimum dwutygodniowym wyprzedzeniem.
Tematy ścieżek prowadzących przez część wystawy:
1. Polacy na „Syberii carów”
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: Syberia, odkrycia, nauka, badacze
Opis: Na tej ścieżce zgłębimy temat zesłań Polaków na Sybir od XVI do początku XX wieku. Będzie to okazja do odkrycia, jak wyglądała droga skazańców i więźniów na wschód w czasach przed pojawieniem się kolei i samochodów. Zesłańcom niekiedy udawało się wykorzystać pobyt w odległych i tajemniczych częściach imperium carów do prowadzenia badań naukowych, o których dowiemy się w gabinecie badacza.
Zaskoczy nas nieznane oblicze Sybiru, jakie zobaczymy w części poświęconej dobrowolnym migracjom Polaków na wschód, do miejsc, gdzie inni nasi rodacy byli zsyłani przymusowo. Ścieżkę zakończymy przedstawieniem ostatnich carskich zesłańców, a wśród nich tego najbardziej znanego – Józefa Piłsudskiego.
2. Jaki znak twój? Orzeł Biały
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: godło, Orzeł Biały, symbole narodowe, patriotyzm
Opis: Tytułowe słowa znamy od najmłodszych lat. Ale czy uda nam się odnaleźć na wystawie polskie symbole narodowe? Na najmłodszych tropicieli czeka test spostrzegawczości oraz dyskusja na temat tego, czym są owe symbole oraz czy mogą nimi być jedynie godło, hymn flaga. Odnajdziemy też polskie godła, wykonane w sekrecie przez łagierników i zesłańców. Ile wysiłku kosztowało stworzenie takiego przedmiotu? Czy było ryzykowne? Razem spróbujemy odpowiedzieć na te pytania, próbując zrozumieć, czym był i jest patriotyzm. Historia tych przedmiotów i ich twórców jest też pretekstem do wprowadzenia dzieci w trudną tematykę polskiego Sybiru.
3. Deportacje i życie na zesłaniu
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: wojna, represje, deportacje, strata
Opis: Wybierając tę ścieżkę trafimy w sam środek trwających od lutego 1940 roku akcji deportacyjnych. Dowiemy się, dlaczego całe rodziny były upychane do towarowych wagonów i wywożone na nieludzką ziemię”. We wnętrzu takiego wagonu usłyszymy wspomnienia uczestników tych wydarzeń.
Zobaczymy też przedmioty zabrane przez Sybiraków z opuszczanych przez nich domów. Po przebyciu symbolicznej drogi na wschód dotrzemy do części wystawy, w której poznamy różnice w życiu w syberyjskiej tajdze i kazachskim stepie, i to z deportowanych Sybiraków. Jakie piętno odcisnął Sybir na tych ludziach? Odpowiedzi na to pytanie poszukamy w końcowej części wystawy.
4. Wojenne szlaki i Zbrodnia Katyńska
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: II wojna światowa, Katyń, Armia Andersa, Armia Berlinga
Opis: Ścieżka przybliży nam przebieg II wojny światowej. Poznamy jej genezę z naciskiem na wspólną odpowiedzialność III Rzeszy i Związku Sowieckiego za jej rozpętanie. Zapoznamy się z elementami uzbrojenia armii sowieckiej i niemieckiej, jak również z wyposażeniem polskich żołnierzy.
Tragiczny los części polskich jeńców wojennych, którzy trafili w ręce Sowietów, poznamy w Memoriale Zbrodni katyńskiej, następnie zaś udamy się do końcowej części ekspozycji. Tam przekonamy się, z jakimi wyzwaniami mierzyli się Sybiracy wstępujący do Armii Andersa i Armii Berlinga. Porównamy obie formacje i na wielkoformatowych mapach poznamy ich szlaki bojowe.
5. Białystok- między wschodem a zachodem
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: niepodległość, historia regionalna, patriotyzm lokalny
Opis: Wyobraźmy sobie stworzone z trzech części państwo, w którym są aż trzy różne waluty, kilka systemów miar, różne szerokości torów kolejowych, zaś zakończone niedawno wojny zniszczyły przemysł. Tak właśnie wyglądała odrodzona w 1918 roku Rzeczpospolita. Przyjrzymy się tym wyzwaniom oraz sukcesom młodego państwa. Odwiedzimy wsie, dwory i miasta, w tym międzywojenny Białystok. Cofając się w czasie będzie my mogli zobaczyć nieistniejący dziś hotel Ritz i wysłuchać mieszkańców miasta, wspominających życie przed wybuchem II wojny światowej.
