Od 18 do 21 maja, w Gdańsku a potem w Białymstoku, odbywało się posiedzenie Polsko-Kazachstańskiej Komisji Historycznej.

Przybył między innymi przewodniczący Komisji ze strony kazachstańskiej, prof. Ziyabek Kabuldinov, dyrektor Instytutu Historii i Etnologii im. Cz. Walichanowa przy Komitecie Nauki Ministerstwa Edukacji i Nauki Republiki Kazachstanu w Ałmaty.

W niedzielę 21 maja, korzystając z obecności kazachskich historyków w Białymstoku, do stolicy Podlasia przyjechała delegacja z wileńskiego Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy, które prowadzi Muzeum Ofiar Ludobójstwa w Wilnie.

Centrum jest jednym z sygnatariuszy porozumienia o stworzeniu sieci muzeów Europy Środkowej i Wschodniej, jakie z inicjatywy Muzeum Pamięci Sybiru podpisane zostało w grudniu 2022 roku w Białymstoku przez przedstawicieli ośrodków z Litwy, Łotwy, Estonii, Ukrainy i białostockiej placówki. Wszystkie te muzea opowiadają o okupacji sowieckiej, represjach i deportacjach, jakich narody środkowo- i wschodnioeuropejskie doświadczyły ze strony Związku Sowieckiego.

W ramach sieci współpracy przygotowywać będą wspólne projekty, w tym badania, wystawy, działania edukacyjne. Jednym z pierwszych efektów jest nadanie międzynarodowego wymiaru inicjatywie Muzeum Pamięci Sybiru, czyli Peletonowi Pamięci, który odbywa się w sierpniu i przypomina o pakcie Ribbentrop-Mołotow, który zatwierdził podział Europy na strefy wpływów dwóch zbrodniczych totalitaryzmów: hitlerowskiego i sowieckiego. W 2023 roku Peleton po raz pierwszy odbędzie się także poza granicami Polski.

W obecności dyrektora Muzeum Pamięci Sybiru, profesora Wojciecha Śleszyńskiego, oraz delegacji z Litwy i Kazachstanu podpisana została umowa między Instytutem Historii i Etnologii im. Cz. Walichanowa przy Komitecie Nauki Ministerstwa Edukacji i Nauki Republiki Kazachstanu w Ałmaty, reprezentowanym przez jego dyrektora – profesora Ziyabeka Kabuldinova, a Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy, które reprezentował jego dyrektor, dr Arunas Bubnys.

Porozumienie zakłada współpracę badawczą, edukacyjną i popularyzatorską.

Dla Litwinów dotarcie do kazachstańskich dokumentów na temat deportacji z czasów sowieckich jest równie ważne jak dla nas, Polaków. Litwini wywożeni byli do Kazachskiej SRS w latach 40. XX wieku – zarówno w czasie II wojny światowej, jak i po jej zakończeniu.

Wobec zamknięcia się przed przedstawicielami Europy archiwów rosyjskich, źródła historyczne z Kazachstanu stają się tym istotniejsze.