– To wielka chwila, ogromny zaszczyt i radość, że możemy Państwa poinformować o tej nagrodzie – rozpoczął konferencję prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski. – Muzeum Pamięci Sybiru funkcjonuje dopiero dwa lata, a już jest najlepsze w Europie.

– To naprawdę osiągnięcie znakomite – mówił. – Zawdzięczamy to wielu osobom, ale na początku – posłowi Krzysztofowi Truskolaskiemu, który jest członkiem Zgromadzenia Rady Europy i zgłosił kandydaturę Muzeum. Dziękuję za tę inicjatywę.

– To muzeum wpisało się znakomicie w mapę nie tylko Białegostoku, Polski, ale i całej Europy. Moim marzeniem było, aby to było muzeum o zasięgu europejskim, a nawet światowym. Może są jakieś nagrody światowe? Trzeba będzie zgłaszać, bo to muzeum może konkurować na równych prawach z innymi. To zawdzięczamy wnioskodawcy, ale też wspaniałej pracy. Chciałbym podziękować panu dyrektorowi i załodze Muzeum Pamięci Sybiru, która pracuje w tej placówce w taki sposób, aby wszyscy mogli być z niej dumni – mówił włodarz Białegostoku.

– Muzeum osiągnęło ten sukces, bo było budowane długo, ale z głową, systemowo. W taki sposób, aby była to placówka na miarę XXI wieku, chociaż opowiadająca o sprawach bardzo trudnych. Pamiętam, jak towarzyszyłem w zwiedzaniu najpierw prezydentowi Rzeczypospolitej, a potem ambasadorowi Markowi Brzezińskiemu, który powtarzał: „Amazing!”. To podkreśla uniwersalność tego muzeum. Gratuluję, cieszymy się wszyscy, że mamy taką placówkę muzealną w Białymstoku, która jest zauważana w Europie – zakończył prezydent Tuskolaski.

Głos zabrał następnie poseł Krzysztof Truskolaski: – To nasz wspólny sukces. Cieszę się z tego niezmiernie, że dziś możemy razem świętować. Jestem członkiem zgromadzenia Rady Europy od blisko 8 lat. Przyglądałem się wielu inicjatywom, między innymi muzealnym, i marzyłem, by kiedyś móc zaproponować muzeum, które będzie związane z województwem podlaskim, z Białymstokiem. Po roku funkcjonowania Muzeum Pamięci Sybiru, po rozmowach z panem dyrektorem, z panem prezydentem i jego zastępcami, uznaliśmy, że to jest dobry czas, żeby zgłosić Muzeum Pamięci Sybiru do Nagrody Muzealnej Rady Europy. Udało się dzięki wszystkim zaangażowanym. Dziękuję również jury, które uznało, że to Muzeum Pamięci Sybiru będzie najlepszym muzeum 2024 roku. To najwyższa nagroda dla muzeum. Cieszę się, że to muzeum odwiedziło już wielu znamienitych gości. Jest ono coraz bardziej znane w Polsce i Europie, ale mam nadzieję, że cały świat będzie niedługo mówił o Muzeum Pamięci Sybiru jako najlepszym muzeum nie tylko Europy, ale i w szerszym kontekście. Życzę dalszych sukcesów i oferuję dalszą pomoc. Mam nadzieję, że muzeum będzie zdobywało kolejne nagrody i będzie się dalej tak rozwijało – dodał poseł Truskolaski.

Dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru, prof. Wojciech Śleszyński, przyznał w swoim wystąpieniu: – Kiedy przystępowaliśmy do budowy Muzeum, wiedzieliśmy, że powstaje niezwykłe dzieło. Dzisiaj nie w Paryżu, Londynie czy Wenecji, ale w Białymstoku mamy najlepsze muzeum w Europie. To najstarsza i najbardziej prestiżowa nagroda muzealna.

– Muzeum Pamięci Sybiru to miejsce o silnej i niepowtarzalnej tożsamości. Przyciągnęło grupę zaangażowanych i kreatywnych ludzi, którzy tworzyli to muzeum – ten świetny zespół, który tutaj stoi. Od początku miało i ma wsparcie Sybiraków i ich potomków na całym świecie. Tu składam szczególne podziękowania na ręce obecnych dziś przedstawicieli środowiska Sybiraków – podkreślił prof. Śleszyński.

– Przyznanie Muzealnej Nagrody Rady Europy jest dowodem na to, że Muzeum Pamięci Sybiru stoi w jednym szeregu z najlepszymi muzeami Europy. Nasz przekaz ma charakter uniwersalny i dotyczy podstawowych wartości budujących wspólnotę europejską. Muzeum Pamięci Sybiru pozwala poznać dziedzictwo Polski, ale także tej części Europy, które jest kluczem do zrozumienia mechanizmów, które ukształtowały dzisiejszą Europę. To doceniła komisja przyznająca nagrodę Rady Europy – dodał. – Muzeum powstało po to, by zachować, badać i upowszechniać wiedzę o przeszłości, ale z myślą o przyszłości. Niestety, wojna w Ukrainie pokazała, że wyjaśniamy także zjawiska teraźniejsze.

– My wszyscy traktujemy tę nagrodę jako potwierdzenie, że obraliśmy właściwy kierunek. Działamy międzynarodowo – taka zresztą była wola prezydenta Białegostoku. Budujemy komisje historyczne, realizujemy międzynarodowe projekty dotyczące pamięci. Budujemy pozycję lidera, sieciujemy europejskie muzea i jesteśmy już w tej chwili mentorem dla innych muzeów w Polsce. Dokładnie w tej sali rok temu powołaliśmy sieć muzeów Europy wschodniej, od krajów bałtyckich aż po Mołdawię. Takim międzynarodowym projektem jest np. Peleton Pamięci, który odbywa się od Tallina po Kiszyniów – kontynuował dyrektor Śleszyński.

– Myślę, że bez przesady powiem, że jesteśmy dumą Białegostoku. Dzisiaj odwiedzenie muzeum stało się obowiązkiem dla wszystkich turystów, z Polski i zagranicy. Cały czas się rozwijamy, aby być muzeum na miarę XXI wieku – zaznaczył profesor.

– Pozwólcie Państwo, że podziękuję prezydentowi Białegostoku, że dwa razy nam zaufał, liczymy na dalsze wsparcie i zaufanie. Kiedy powoływał mnie z grupą sześciu osób w 2017 roku do budowania muzeum i ponownie, kiedy po otwarciu dostaliśmy szansę prowadzenia tego muzeum. Po dwóch latach funkcjonowania jest to najlepsze muzeum. Dziękuję także panu posłowi za zgłoszenie naszego muzeum. Szczególne podziękowania należą się zespołowi. To jest zawsze tak, że dyrektor odbiera chwałę, ale bez tego świetnego zespołu nie byłoby muzeum. Podobnie jak bez wsparcia środowiska Sybiraków, które od początku mieliśmy.

– Na koniec pozwólcie Państwo, że podziękuję jeszcze trzeciej grupie, od której zawsze wiedzieliśmy, że mamy wsparcie, i którzy zawsze tu byli: dziennikarzom – dodał prof. Wojciech Śleszyński.

W imieniu środowiska sybirackiego wypowiedziała się Jolanta Hryniewicka, prezes Związku Sybiraków oddział w Białymstoku: – Sybiracy całym sercem i z wyczuciem powagi chwili przyłączają się do gratulacji i są bardzo zadowoleni, że to muzeum, które jest naszym sercem sybirackim, otrzymało taką nagrodę. Sybiracy bardzo ściśle współpracują z Muzeum Pamięci Sybiru i są wdzięczni, że wszystkie nasze zbiory, dokumenty, wspomnienia, pamiętniki zgromadzone w naszym skromnym Muzeum Sybiraków zostało zabezpieczone w muzeum, w którym teraz jesteśmy i zabezpieczone, aby służyć wszystkim pokoleniom. Wszystkie nasze starania są wspólne i jesteśmy wdzięczni, że wystawa stała jest tak zorganizowana, że przedstawia całą naszą drogę zesłańczą, a osoby zwiedzające mają wrażenie, że przebywają z nami na naszym zesłaniu.

– Dziękuję Muzeum za współpracę, panu dyrektorowi i wszystkim pracownikom, że mamy tak wspaniałe kontakty, że nasze działania są wspólne – dodała.

W imieniu zespołu Muzeum Pamięci Sybiru wypowiedział się dr Piotr Popławski, kierownik Działu Projektów Edukacyjnych i Kulturalnych: – Część z nas jest w zespole od samego początku, od 2017 roku, część dołączyła później. Chciałbym, żebyśmy bardzo jasno przekazali wszystkim, że niezależnie, czy ktoś jest z nami od kilku czy kilkudziesięciu miesięcy, jego rola jest tak samo ważna – mówił.

– Kiedy zmierzaliśmy już do otwarcia Muzeum, kiedy trwały ostatnie miesiące prób, zastanawialiśmy się, co będzie potem. Czy po tym wysiłku będziemy mieli jeszcze siły, energię, po tak ogromnym projekcie – żeby coś wielkiego dalej robić. Po czym muzeum zostało otwarte, dołączyły kolejne osoby, jest nas więcej, i wszyscy pracownicy złożyli się na to, że w tej chwili ta nagroda do naszego muzeum trafiła – podkreślił dr Piotr Popławski.

– To był ogromny wysiłek, ale dzięki temu, że wykonaliśmy go przy zaufaniu władz miejskich, władz państwowych, przy wsparciu naszych Sybiraków i Sybiraczek – możemy być dzisiaj z tego dumni. I to jest najważniejsze, że jest dzisiaj w Białymstoku miejsce, które sprawia, że mieszkańcy i pracownicy tego miejsca są dumni, że są białostoczanami – powiedział pracownik Muzeum.

Na wieść o przyznaniu Muzeum Pamięci Sybiru Nagrody Muzealnej do Białegostoku zaczęły spływać gratulacje i słowa uznania z całego świata. Niektóre z nich miały formę nagrań wideo, trzy z nich zaprezentowano na konferencji.

Anna Parmhagen, należąca do naszych darczyńców, przesłała swoją wypowiedź ze Sztokholmu, gdzie od lat mieszka. Wspominała pierwszy kontakt z Muzeum Pamięci Sybiru:

W 2018 roku wysłałam zdjęcia pamiątek przywiezionych przez moją rodzinę z Kazachstanu w 1946 roku. Dowiedziałam się wtedy, że stanowią one dużą wartość ekspozycyjną i historyczną. Wtedy zdecydowałam się po raz pierwszy w życiu przyjechać do Białegostoku, przywiozłam ze sobą wszystkie pamiątki po moim dziadku, Adolfie Saranieckim. Były to listy, zdjęcia i rysunki, które dzisiaj stanowią część stałej ekspozycji Muzeum. Mój dziadek w czasie pobytu na Sybirze był delegatem ambasady polskiej na terenie Semipałatyńska. (…)
Nowo powstały obiekt muzeum zarówno pod względem przygotowania i zaprojektowania ekspozycji, jak i pod względem klimatu, bardzo specyficznego, zrobił i na mnie, i na mojej rodzinie ogromne wrażenie. Dlatego bardzo się cieszę, że mogłam w imieniu mojej strony rodziny dołożyć cegiełkę do powstania tej ekspozycji. Chciałabym bardzo serdecznie pogratulować Muzeum Pamięci Sybiru Muzealnej Nagrody Rady Europy 2024.

Ricardo Villalobos Grzybowicz wysłał gratulacje z Meksyku:

Jestem bardzo szczęśliwy, że Muzeum i jego zespół zostali docenieni nagrodą. To wspaniałe, wiedzieć, że zauważona została Wasza praca, jaką przez te lata wykonywaliście, by zachować pamięć o naszych rodzinach, także o naszej polsko-meksykańskiej wspólnocie, i o tym, co nasi bliscy przeżyli na Sybirze.
To bardzo ważne dla przyszłych pokoleń, abyśmy nie popełniali tych samych błędów i byśmy korzystali ze wspaniałego przykładu, jaki dali nam nasi przodkowie.
Gratuluję i mam nadzieję odwiedzić wkrótce Wasze muzeum.

Krystyna Prażmowska mówiła z Argentyny:

Jest mi bardzo miło pogratulować Muzeum Pamięci Sybiru otrzymania Nagrody Muzealnej Rady Europy. Jest dla mnie bardzo ważne, jako córki i wnuczki Sybiraków, by praca Muzeum dalej się rozwijała i pamięć tych, którzy nie przeżyli i tych, którzy przeżyli mimo nieludzkich warunków, była dalej rozpowszechniana w Europie i na całym świecie. Gratuluję, życzę dalszej owocnej pracy i pozdrawiam z Argentyny!

Konferencję zakończyło wspólne zdjęcie zespołu Muzeum Pamięci Sybiru z obecnymi na spotkaniu przedstawicielami władz.

Jaką nagrodę otrzymało Muzeum Pamięci Sybiru? Kto ją przyznał?

Muzeum Pamięci Sybiru otrzymało Nagrodę Muzealną Rady Europy 2024 (The 2024 Council of Europe Museum Prize). Decyzja zapadła 5 grudnia 2023 roku na posiedzeniu Komisji Kultury Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w Strasburgu. Oprócz tego zostaliśmy nominowani do Europejskiej Nagrody Muzealnej 2024 (European Museum of the Year Award).

Rada Europy jest najstarszą europejską instytucją stojącą na straży demokracji, praw człowieka i praworządności. Została powołana w 1949 roku, aby po doświadczeniu II wojny światowej zapewniać pokój i współpracę w Europie w oparciu o wspólne, fundamentalne zasady. Od początku wśród tych wartości wysoko stawiana była kultura jako nośnik ideałów wolności, tolerancji, równości i szacunku dla ludzkiej godności.

Na podstawie rekomendacji wypracowanych przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy w marcu 1977 roku, stworzono program nagrody dla europejskich muzeów, które promują przestrzeganie praw człowieka, pomagają zrozumieć współczesne problem społeczne, wspierają różnorodność i dialog, dbają o kolektywną pamięć oraz budują mosty między narodami i kulturami. Na program ten składają się przede wszystkim nagroda Europejska Nagroda Muzealna (EMYA) oraz Nagroda Muzealna Rady Europy.

„Program Nagrody Muzealnej odgrywa ważną rolę w promowaniu podstawowych wartości Rady Europy; wartości, których nie możemy przyjmować jako oczywiste, ale musimy ich nieustannie bronić” – tak o nagrodzie w 2017 roku, w 40. rocznicę jej ufundowania, mówiła Vesna Marjanović, członkini komitetu nagrody.

Co roku do programu nagrody zgłaszają się europejskie muzea, które powstały lub gruntownie odnowiły się w ciągu ostatnich trzech lat. Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku zgłosiło się do konkursu wiosną 2023 roku.

W czerwcu 2023 r. gościliśmy w Białymstoku jurora, którym był Beat Haechler, dyrektor Muzeum Alpejskiego w szwajcarskim Bernie. Zgodnie z zasadami konkursu, zanim jury zebrało się na obrady, nasze muzeum mogło być jeszcze raz odwiedzone przez członka jury, tym razem nieujawniającego się, zachowującego anonimowość.

W listopadzie, w portugalskiej siedzibie Europejskiego Forum Muzealnego, ma miejsce posiedzenie jury, które ustala listę nominowanych do nagrody Europejskie Muzeum Roku – te muzea zostają zaproszone na majowy zjazd do Portimão, w trakcie którego odbywa się uroczysta gala i ujawniany jest zwycięzca.

Z listopadowych rekomendacji jury korzysta na swoim późniejszym posiedzeniu Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, które w Strasburgu wybiera z kolei laureata Muzealnej Nagrody Rady Europy.

4 grudnia 2023 r. dowiedzieliśmy się, że Muzeum Pamięci Sybiru znalazło się w gronie 50 nominowanych do nagrody Europejskie Muzeum Roku. Pozostali nominowani z Polski to Muzeum Mazowieckie w Płocku, Muzeum Narodowe w Lublinie, Muzeum „Panoramy Racławickiej” we Wrocławiu oraz Muzeum Miejsce Pamięci w Sobiborze. Kto zostanie zwycięzcą, przekonamy się w maju 2024 roku.

Dzień później, 5 grudnia 2023 r. dotarła do nas wiadomość, że otrzymaliśmy Nagrodę Muzealną Rady Europy 2024. Jej wręczenie nastąpi w kwietniu 2024 roku w Strasburgu.

Tak o naszym muzeum napisał przedstawiciel komitetu Nagrody Muzealnej, Constantinos Efstathiou:

,,Muzeum przekazuje silną narrację o deportacji, redukując materiał badawczy do tego, co niezbędne, pracując z silnymi obrazami przestrzennymi, które oddają głos wybranym autentycznym obiektom. Umiejętność muzeum przekazywania historii poprzez warsztaty, wydarzenia, media, publikacje i nowe formaty jest imponująca i przybliża ją szerokiemu gronu odbiorców”.

Wśród wyróżnionych Nagrodą Muzealną Rady Europy w jej kilkudziesięcioletniej historii znalazły się m.in. takie placówki jak: Muzeum Robotników w Kopenhadze (2023) czy Nano Nagle Place w Cork (2022). Dotąd tylko jedna polska placówka otrzymała to prestiżowe wyróżnienie. Było to Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku – w 2016 roku.