Zarówno porozumienie o współpracy między placówkami, jak i akt powołania Polsko-Uzbekistańskiej Komisji Historycznej podpisali w środę 24 maja przedstawiciele Muzeum Pamięci Sybiru i Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz przedstawicielki Narodowego Uniwersytetu Uzbekistanu im. Mirzy Uług-Bega w Taszkencie, przyjmując następujące funkcje w Komisji:
- przewodniczący ze strony polskiej – dr hab. Grzegorz Berendt, prof. UG, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku,
- wiceprzewodniczący ze strony polskiej – prof. dr hab. Wojciech Śleszyński, dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru,
- przewodnicząca ze strony uzbekistańskiej dr doc. Tatiana Doroszenko,
- wiceprzewodnicząca – prof. Rachbar Murtazaeva.
Członkiem Komisji po stronie uzbekistańskiej została także prof. Dilrom Inotajewa. Funkcję sekretarzy pełnić będą: ze strony polskiej – dr Dmitrij Panto, pracownik Muzeum II Wojny Światowej, a ze strony uzbekistańskiej – dr doc. Kamoła Saipowa, kierowniczka Katedry Nowoczesnej Historii Uzbekistanu Narodowego Uniwersytetu Uzbekistanu im. Mirzy Uług-Bega w Taszkencie.
Celem Polsko-Uzbekistańskiej Komisji Historycznej będzie poszukiwanie źródeł historycznych i wymiana materiałów między naukowcami polskimi i uzbeckimi, prowadzenie wspólnych badań, rozwijanie współpracy w zakresie nauki, edukacji i popularyzacji wiedzy.
– Wobec trudności z dotarciem do archiwów rosyjskich, białoruskich, a z powodu wojny także ukraińskich, szukamy nowych możliwości, otwieramy się na Azję Centralną – powiedział tuż przed podpisaniem porozumienia dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru, prof. Wojciech Śleszyński. – W Uzbekistanie jest olbrzymia ilość dokumentów na temat Polaków. To tam przecież formowały się oddziały Armii Andersa – przypomniał. – Dzięki podpisanym umowom pozyskamy dotąd nieznane nam materiały, będziemy mogli aktywnie badać losy osób, które trafiły do Uzbekistanu. Na te informacje czekają w Polsce ich potomkowie.
– Kolejnym etapem będzie zaproszenie do współpracy badaczy z ośrodków naukowych z Uzbekistanu i Polski – zapewnił prof. Śleszyński.
– Współpraca wiąże się z wzajemnością – podkreślił w swoim wystąpieniu dr hab. Grzegorz Berendt, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. – Powiedziano już, jak wiele może Polska wynieść z tej współpracy. My ze swojej strony, jako pracownicy muzeów, ale też uniwersytetów, możemy ręczyć za to, że nasi partnerzy uzyskają od nas wszelką możliwą pomoc w prowadzeniu badań w Polsce nad tematami ważnymi dla strony uzbekistańskiej – powiedział.
– Cieszymy się z nawiązania współpracy i możliwości przybycia do Polski – mówiła po podpisaniu aktu powołania Komisji dr Tatiana Doroszenko z Narodowego Uniwersytetu Uzbekistanu im. Mirzy Uług-Bega w Taszkencie. – Liczymy na owocną współpracę z Muzeum Pamięci Sybiru i Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku – dodała.
– Oba muzea i nasz uniwersytet pełnią w swoich krajach bardzo ważną rolę – zaznaczyła profesor Rachbar Murtazaeva. – W archiwach Uzbekistanu jest bardzo dużo materiałów dotyczących Polaków. Zapewniam, że pomożemy dotrzeć do dokumentów, których jeszcze nie znacie – mówiła. – Jako historycy obiecujemy, że pomożemy wzbogacić zbiory obu muzeów. Mam też nadzieję, że tematem zainteresują się także młodzi badacze – powiedziała uzbecka historyczka.
Dotarcie do źródeł historycznych z Uzbekistanu jest bardzo ważne dla polskich naukowców, zwłaszcza tych, którzy zajmują się problematyką Sybiru oraz dziejami Armii Andersa.
Między innymi na terenie Uzbeckiej SRS formowały się oddziały tak zwanej Armii generała Andersa. W 1942 roku zjeżdżali tam Sybiracy z całego Związku Sowieckiego, do których dotarła wieść o szansie na opuszczenie ZSRS w szeregach Polskich Sił Zbrojnych. Wielu z nich było wycieńczonych głodem, niewolniczą pracą i chorobami. Nie byli w stanie podążyć dalej, spoczęli w uzbeckiej ziemi. Na terenie Uzbekistanu znajduje się dziś 17 polskich cmentarzy z 2100 mogiłami.
