Bieg Pamięci Sybiru, organizowany od pięciu lat przez Muzeum Pamięci Sybiru i Fundację Białystok Biega, jest inicjatywą łączącą amatorski sport i upamiętnienie ofiar trwających przez kilka wieków rosyjskich, a potem sowieckich represji wobec obywateli Rzeczpospolitej. Bieg przypominać ma o ludziach doświadczających tego wszystkiego, co mieści się w jakże obszernym słowie „Sybir”: skazywanych na katorgę lub zsyłanych na przymusowe osiedlenie w głąb carskiej Rosji, a w XX wieku deportowanych do Związku Sowieckiego lub skazywanych na pobyt w łagrze.

Bieg Pamięci Sybiru odbywa się zawsze w lutym, aby przypominać o pierwszej masowej deportacji przeprowadzonej 10 lutego 1940 roku na okupowanych przez Sowietów wschodnich terytoriach byłej II RP.

Impreza zdobyła już renomę w środowisku amatorów ruchu na świeżym powietrzu, dla których jest ważnym punktem biegowego sezonu.

Bieg białostocki odbył się w sobotę 11 lutego. Planowany był (tak jak w 2022 r.) w Lesie Solnickim, ale z niezależnych od organizatorów przyczyn na kilka dni przed zawodami trzeba było dokonać zmiany lokalizacji. Wybór padł na Las Turczyński, który okazał się równie atrakcyjnym terenem.

Otwierając Bieg, Dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru prof. Wojciech Śleszyński zwrócił uwagę na datę: „Jest 11 lutego. Tego dnia 83 lata temu pociągi były już w drodze na wschód…”.

Tuż przed startem uczestnicy imprezy uczcili minutą ciszy zmarłego 8 lutego Tadeusza Chwiedzia, Sybiraka, wieloletniego prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków oraz prezesa Oddziału Związku Sybiraków w Białymstoku.

Wzruszenia nie ukrywali obecni na biegu Sybiracy: „To chwalebna inicjatywa, uczczenie pamięci nas wszystkich, którzy byliśmy wywiezieni. I to bardzo ciekawy sposób przekazania informacji i utrwalenia historii” – mówiła Jolanta  Hryniewicka, w dniu biegu w roli sekretarza Oddziału Związku Sybiraków w Białymstoku, dziś pełniąca już rolę Prezesa Oddziału.

Bieg ukończyło 298 kobiet i 581 mężczyzn. Najwięcej biegaczy reprezentowało grupę wiekową 40-49 lat (301 osób) i 30-39 lat (281 biegaczy). Najlepsze wyniki wśród mężczyzn osiągnęli Andrzej Leończuk (17:50), Marek Olszyński (18:01) i Pavel Kulesh (18:20). Wśród kobiet najszybciej na metę przybiegły: Volha Kolb (21:40), Agnieszka Oksztul (22:56) i Joanna Cieśluk-Rusiłowicz (23:28).

Jak co roku na biegaczy i biegaczki czekały w lesie aranżacje (z użyciem światła i dźwięku) przygotowane przez pracowników Muzeum Pamięci Sybiru. W 2023 roku wzbogacone zostały o instalację artystyczną: w środku lasu zaprezentowaliśmy projekt „Ślad Pamięciowy” autorstwa prof. Izabeli Łapińskiej. Biegacze powracający na linię mety podkreślali, jak silne wrażenie robiły na nich oświetlenie i pokazywane obrazy.

Bieg Pamięci Sybiru w 2023 roku był wyjątkowy. Po raz pierwszy w historii tego przedsięwzięcia bieg stacjonarny odbył się także w innym niż Białystok mieście. Wybrany został Wrocław, który po II wojnie światowej stał się schronieniem dla tysięcy niegdysiejszych mieszkańców wschodnich terenów byłej II Rzeczpospolitej, które Polska utraciła na rzecz Związku Sowieckiego. Wśród nich – wielu Sybiraków i Sybiraczek, którzy do dziś tworzą tam prężnie działające środowisko.

Wrocławska impreza zgodnie z planem odbyła się 18 lutego w Lesie Osobowickim. Biegaczy na linii startu witali dolnośląscy Sybiracy, z Ryszardem Jaroszem, prezesem Oddziału Związku Sybiraków we Wrocławiu, na czele. Obecna była prof. Izabela Łapińska, autorka instalacji, którą prezentowaliśmy także w czasie wrocławskiego biegu. Przybyła również Barbara Derbisz, potomkini sybirackiej familii Jąkałów, która przekazała Muzeum Pamięci Sybiru skrzypce przechodzące w rodzinie z pokolenia na pokolenie. Instrument ten, towarzyszący deportowanym przez Sowietów, wrócił z nimi do Polski i dziś prezentowany jest na wystawie stałej białostockiego muzeum. To właśnie ten eksponat przedstawiał medal 5. Biegu Pamięci Sybiru.

Bieg we Wrocławiu ukończyło 90 kobiet i 211 mężczyzn. Podobnie jak w stolicy Podlasia, najwięcej było biegaczy w wieku 40-49 lat (107 osób). Wśród mężczyzn najszybciej pobiegli Kamil Bukłaha (19:28), Grzegorz Duda (20:03) i Michał Gałka (21:06). Wśród kobiet z najlepszymi wynikami na metę dotarły: Agnieszka Mroczek (25:07), Joanna Kanikuła-Kolany (25:11) i Monika Kiedrowicz (25:13).

Edycja wirtualna Biegu została wprowadzona w 2020 roku w czasie pandemii Covid-19, aby zachować ciągłość imprezy. Rozwiązanie to sprawdziło się jednak na tyle, że postanowiliśmy kontynuować wirtualne bieganie jako sposób na włączenie do Biegu osób, które np. nie są w stanie przyjechać na bieg stacjonarny.

Co dla nas, muzealników, było zaskakujące – a wyjaśnili nam to współorganizatorzy z Fundacji Białystok Biega – z opcji wirtualnej korzystają też ci biegacze, dla których 5 km… to za mało! Udział „zdalny” łączy się z przebyciem minimum 5 km, górna granica dystansu zależy od woli uczestnika.

Dzięki trwającemu blisko trzy tygodnie wirtualnemu biegowi w tym roku dołączyło do nas 428 osób! 40 z nich biegło poza granicami Polski. Najwięcej osób na terenie Wielkiej Brytanii (16), Nowej Zelandii (9) i Stanów Zjednoczonych (8). Pakiety startowe trafiły także do Belgii, Francji, Niemiec, Białorusi i Litwy.

Wielu wirtualnych zawodników biegło – w wyznaczonym przez organizatorów terminie – po wielokroć, dodając kilometry do swojego wyniku. Stąd wśród biegaczy wielu prawdziwych długodystansowców. Najwięcej przebiegł Aleksander Kajmowicz – łącznie aż 542 km! Biegaczy i biegaczek, którzy pobiegli więcej niż 100 km, było 36. Na bieg przekraczający wyznaczone minimum, czyli na ponad 5 km, zdecydowały się aż 233 osoby.

Łącznie w całym 5. Biegu Pamięci Sybiru pobiegło 1608 biegaczy: 548 kobiet i 1060 mężczyzn. 1180 osób wzięło udział w biegach stacjonarnych (389 kobiet i 792 mężczyzn), 428 w biegu wirtualnym (160 kobiet i 268 mężczyzn).

Na koniec nie może zabraknąć informacji, ile kilometrów przebiegli uczestnicy i uczestniczki 5. Biegu Pamięci Sybiru. Wirtualnie przebyty w tym roku dystans to 12025 km – gdyby skierować się z Białegostoku w głąb Rosji, śladami deportowanych i zsyłanych, uczestnicy wirtualnego biegu dotarliby do miejscowości Bakaleja nad rzeką Angarą – kilkadziesiąt kilometrów przed jej ujściem do Bajkału.

Dystans przebyty w ramach całego 5. Biegu Pamięci Sybiru to 17 925 km. To wystarczająco, by z Białegostoku dotrzeć na wschodni kraniec Eurazji!

Muzeum Pamięci Sybiru i Fundacja Białystok Biega dziękują wszystkim, którzy wzięli udział w Biegu Pamięci Sybiru – niezależnie, jaki przebyli dystans i w jakim czasie. W tej inicjatywie liczą się każdy metr i każda myśl skierowana ku ofiarom Sybiru.