Peleton Pamięci przejechał przez stolicę Litwy w środę 23 sierpnia. To nieprzypadkowa data – tego dnia przypadała 84. rocznica podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow.
23 sierpnia 1939 roku w Moskwie Trzecia Rzesza Niemiecka i Związek Sowiecki nie tylko zawarły sojusz, ale też w tajnym protokole dokonały podziału Europy – w planowanej przez siebie wojnie – na strefy wpływów obu państw. Styk tych stref ustalono na północnej granicy Litwy. Łotwa, Estonia i Finlandia znalazły się w obrębie wpływów sowieckich. Polskę podzielono wzdłuż linii rzek: Narwi, Wisły i Sanu. Ten „czwarty rozbiór Polski” stał się faktem 17 września, gdy do okupowanej już przez nazistów Rzeczpospolitej wkroczyły od wschodu wojska sowieckie.
O nazistowsko-sowieckiej współpracy oraz losach narodów Europy Środkowo-Wschodniej pod okupacją opowiada międzynarodowa wystawa, współprzygotowana także przez Muzeum Pamięci Sybiru.
Odsłonięcie plenerowej ekspozycji pod tytułem „From August 1939 to June 1941: terror and mass repressions in Estonia, Latvia, Poland, Lithuania, Moldova and Ukraine” (“Od sierpnia 1939 do czerwca 1941: terror i masowe represje w Estonii, Łotwie, Polsce, Mołdawii i Ukrainie”) było połączone z wileńskim Peletonem.
Warto przypomnieć, że wymienione w tytule wystawy kraje związane są Siecią Współpracy Muzeów „Wspólna Pamięć”, której powstanie w grudniu 2022 roku także było inicjatywą Muzeum Pamięci Sybiru.
Peleton Pamięci w Wilnie rozpoczął się o godzinie 14.00 pod siedzibą Muzeum Okupacji i Walk o Wolność. Zebranych gości powitał dr Arunas Bubnys, dyrektor prowadzącego to muzeum Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy.
Dr Bubnys zwrócił się do obecnych na miejscu przedstawicieli Muzeum Pamięci Sybiru – z dyrektorem prof. Wojciechem Śleszyńskim na czele – dziękując za podzielenie się ideą Peletonu Pamięci. Ten w swoim wystąpieniu przypomniał o roli, jaką mają do spełnienia muzea w kształtowaniu pamięci historycznej oraz międzynarodowej wspólnoty pamięci, o którą szczególnie musimy dbać wobec sytuacji w Europie Środkowo-Wschodniej i wojny w Ukrainie.
Głos zabrali także dyrektorzy oddziałów wileńskiego muzeum, Solvita Vība – dyrektorka Muzeum Okupacji Łotwy oraz dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku – Grzegorz Berendt.
Peleton wyruszył o godzinie 15.00. Punkt startowy, czyli Muzeum Okupacji i Walk o Wolność, miał podwójne znaczenie. Budynek, w którym się mieści Muzeum, wykorzystywany był przez Sowietów jako więzienie, a następnie siedziba KGB.
Kolejnym przystankiem na trasie rowerowego przejazdu było więzienie na Łukiszkach. Tam prowadzący peleton przewodnicy przedstawili historię obiektu zarówno w czasach carskich, jak i pod okupacją sowiecką.
Wileński Peleton zakończył się w kompleksie memorialnym pałacu Tuskulany. Obiekt ten za czasów reżimu komunistycznego służył oficerom KGB. W latach 90. XX wieku, przy pracach renowacyjnych, odkryto na jego terenie zwłoki kilkuset osób. Według ustaleń historyków były to ofiary mordów popełnianych w latach 1944-1947 w siedzibie KGB na Łukiszkach, wśród nich żołnierze Armii Krajowej i członkowie litewskiego ruchu oporu.
W stworzonym przy pałacu kolumbarium uczestnicy Peletonu Pamięci oddali hołd ofiarom sowieckich represji.
Przed nami Peleton Pamięci w Białymstoku – miejscu, w którym inicjatywa ta wzięła swój początek. Zapraszamy już w sobotę 26 czerwca na plac pod Teatrem Dramatycznym. Można przyjechać na rowerze, hulajnodze, deskorolce lub rolkach.
Kilkukilometrowy przejazd przez miasto rozpocznie się o godzinie 17.00, ale zapraszamy wszystkich już na godzinę 16.00. Osoby, które skorzystały z wcześniejszych internetowych zapisów, będą mogły odebrać swój pakiet z pamiątkowymi drobiazgami.
Przed teatrem do dyspozycji zainteresowanych będą stoisko edukacyjne Muzeum Pamięci Sybiru oraz punkt rowerowy, w którym będzie można dopompować koło lub poprawić ustawienie kierownicy czy siodełka.
