W swoim liście gratulacyjnym minister kultury i dziedzictwa narodowego Bartłomiej Sienkiewicz pisze:

Szanowny Panie Dyrektorze,

w związku z przyznaniem Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku – „Nagrody Muzealnej Rady Europy 2024”, oraz w związku z nominacją do nagrody „Europejskiego Muzeum Roku” (EMYA), chciałbym złożyć na ręce Pana Dyrektora gratulacje oraz życzenia dalszych sukcesów w działalności muzealniczej. Ta prestiżowa nagroda przyznawana corocznie od 1977 roku nowopowstałym lub odnowionym europejskim muzeom jest nie tylko wielkim wyróżnieniem, ale również zobowiązaniem do dalszej efektywnej pracy w zakresie rozpowszechniania świadomości historycznej oraz głoszenia wartości związanych z poszanowaniem praw człowieka.

Tragiczne doświadczenia, które za sprawą reżimu sowieckiego stały się udziałem społeczeństwa polskiego, są ważną częścią  kolektywnej europejskiej pamięci. Stanowią przestrogę dla dzisiejszych i przyszłych pokoleń, wskazując konieczność ciągłej obrony wartości demokratycznych oraz przeciwstawiania się odradzającym totalitaryzmom. Ten silny w swojej formie i treści przekaz, w kontekście aktualnych wydarzeń wojennych rozgrywających się za wschodnią granicą Polski i Unii Europejskiej, szczególnie dziś staje się niezwykle istotny. Poprzez historię wskazujemy bowiem na współczesne problemy i zagrożenia, które powinny jednoczyć społeczeństwa europejskie w obronie wspólnie wyznawanych wartości.

Szanowny Panie Dyrektorze,

chciałbym złożyć na Pana ręce serdeczne podziękowania twórcom oraz wszystkim osobom, które przyczyniły się powstania Muzeum Pamięci Sybiru, tym bardziej, iż Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspierało finansowo budowę Muzeum. Ten wielki wkład pracy w powstanie Muzeum, w jego obecnym kształcie, nie tylko został uhonorowany przez Komisję Kultury Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, ale również doceniło go szerokie grono zwiedzających, którzy od 17 września 2021 roku w nowo otwartym Muzeum mogli bliżej zapoznać się z tak ważną, a zarazem tragiczną częścią historii narodu polskiego. 

Z poważaniem

Bartłomiej Sienkiewicz

Muzeum Pamięci Sybiru otrzymało Nagrodę Muzealną Rady Europy 2024. Decyzja zapadła 5 grudnia 2023 roku na posiedzeniu Komisji Kultury Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w Strasburgu. Oprócz tego zostaliśmy nominowani do Europejskiej Nagrody Muzealnej.

Rada Europy jest najstarszą europejską instytucją stojącą na straży demokracji, praw człowieka i praworządności. Została powołana w 1949 roku, aby po doświadczeniu II wojny światowej zapewniać pokój i współpracę w Europie w oparciu o wspólne, fundamentalne zasady. Od początku wśród tych wartości wysoko stawiana była kultura jako nośnik ideałów wolności, tolerancji, równości i szacunku dla ludzkiej godności.

Na podstawie rekomendacji wypracowanych przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy w marcu 1977 roku, stworzono program nagrody dla europejskich muzeów, które promują przestrzeganie praw człowieka, pomagają zrozumieć współczesne problem społeczne, wspierają różnorodność i dialog, dbają o kolektywną pamięć oraz budują mosty między narodami i kulturami. Na program ten składają się przede wszystkim Europejska Nagroda Muzealna (EMYA) oraz Nagroda Muzealna Rady Europy.

Co roku do programu nagrody zgłaszają się europejskie muzea, które powstały lub gruntownie odnowiły się w ciągu ostatnich trzech lat. Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku zgłosiło się do konkursu wiosną 2023 roku.

W listopadzie, w portugalskiej siedzibie Europejskiego Forum Muzealnego, ma miejsce posiedzenie jury, które ustala listę nominowanych do nagrody Europejskie Muzeum Roku – te muzea zostają zaproszone na majowy zjazd do Portimão, w trakcie którego odbywa się uroczysta gala i ujawniany jest zwycięzca.

Z listopadowych rekomendacji jury korzysta na swoim późniejszym posiedzeniu Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, które w Strasburgu wybiera z kolei laureata Muzealnej Nagrody Rady Europy.

4 grudnia 2023 r. dowiedzieliśmy się, że Muzeum Pamięci Sybiru znalazło się w gronie 50 nominowanych do Europejskiej Nagrody Muzealnej. Pozostali nominowani z Polski to Muzeum Mazowieckie w Płocku, Muzeum Narodowe w Lublinie, Muzeum „Panoramy Racławickiej” we Wrocławiu oraz Muzeum Miejsce Pamięci w Sobiborze. Kto zostanie zwycięzcą, przekonamy się w maju 2024 roku.

Dzień później, 5 grudnia 2023 r. dotarła do nas wiadomość, że otrzymaliśmy Nagrodę Muzealną Rady Europy 2024. Jej wręczenie nastąpi w kwietniu 2024 roku w Strasburgu.

Tak o naszym muzeum napisał przedstawiciel komitetu Nagrody Muzealnej, Constantinos Efstathiou:

,,Muzeum przekazuje silną narrację o deportacji, redukując materiał badawczy do tego, co niezbędne, pracując z silnymi obrazami przestrzennymi, które oddają głos wybranym autentycznym obiektom. Umiejętność muzeum przekazywania historii poprzez warsztaty, wydarzenia, media, publikacje i nowe formaty jest imponująca i przybliża ją szerokiemu gronu odbiorców”.

Symbolem Nagrody Muzealnej Rady Europy jest rzeźba „Kobieta z pięknym biustem” wykonana przez katalońskiego rzeźbiarza Joana Miró. Dzieło do 2022 roku stanowiło swoisty puchar przechodni – nagrodzone muzeum przez rok prezentowało rzeźbę w swojej przestrzeni. Po trudnościach, jakie pojawiły się, gdy rzeźba miała powrócić z moskiewskiego Muzeum Gułagu, Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy zadecydowało, że dzieło Joana Miró będzie już tylko symbolem nagrody, ale nie będzie podróżować po kontynencie.

Dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru, prof. dr hab. Wojciech Śleszyński, zaprezentuje Muzeum i odbierze nagrodę w kwietniu 2024 roku w Strasburgu, w czasie posiedzenia Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.

Wśród wyróżnionych Nagrodą Muzealną Rady Europy w jej kilkudziesięcioletniej historii znalazły się m.in. takie placówki jak: Muzeum Robotników w Kopenhadze (2023) czy Nano Nagle Place w Cork (2022). Dotąd tylko jedna polska placówka otrzymała to prestiżowe wyróżnienie. Było to Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku – w 2016 roku.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekazało na budowę Muzeum Pamięci Sybiru dotację w wysokości 9,4 mln zł. Dodatkowo resort kultury wsparł przygotowanie wystawy stałej, która otrzymała dofinansowanie w ramach funduszy unijnych w wysokości prawie 6,8 mln zł.