Tematy warsztatów w salach edukacyjnych:
1. Deportowany świat
Czas trwania: 60 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: wojna, deportacje, historia mówiona, uniwersalizm
Opis: Podczas warsztatów zastanowimy się, co mogły czuć ofiary sowieckich represji. Ich emocje przybliży nam krótki film, pokazujący moment aresztowania rodziny przez NKWD. Jest on pretekstem do pewnego ćwiczenia: spróbujemy wytypować te rzeczy, które zabralibyśmy z domu w kryzysowej sytuacji, nie mając czasu na zastanawianie się.
By przekonać się, jak trudne i jak różne były losy Sybiraków, oddamy im głos: posłuchamy relacji znajdujących się w archiwum muzeum. Na koniec odkryjemy, że tragiczna historia, która wydarzyła się 80 lat temu, lubi się powtarzać…
Zajęcia «Deportowany świat» powstały we współpracy z Anną Lach i Marcinem Kozińskim.
2. Armia Andersa i Armia Berlinga
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: Armia Andersa, Armia Berlinga, II wojna światowa, propaganda, pamięć
Opis: Dwie armie, które różniły się niemal wszystkim, łączyło to, że powstały na obszarze Związku Sowieckiego i ich szeregi zasilili deportowani. Przez całe powojenne dziesięciolecia na temat obu formacji powstawało wiele mitów. Czeka nas więc zadanie oddzielenia faktów historycznych od informacji nieprawdziwych.
Spróbujemy dokonać tej trudnej sztuki przez pracę w grupach i wnikliwe badanie różnych materiałów dotyczących Armii Andersa i Armii Berlinga: fotografii, dokumentów, relacji i filmów archiwalnych. Zdobyta wiedza pozwoli nam podyskutować o słuszności oceny każdej z formacji, zaś umiejętności, które wykorzystamy podczas warsztatów, przydadzą nam się w codziennym życiu do samodzielnej oceny docierających do nas informacji.
3. Świat w GUŁagu
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: mikrohistoria, GUŁag, łagry, człowieczeństwo
Opis: Jednym z celów, jakie Sowieci postawili przed systemem łagrowym, była «reedukacja» społeczeństwa poprzez niewolniczą pracę. Ogrom skali zbrodni sowieckich powoduje, że często łagiernicy są traktowani statystycznie i anonimowo.
Warsztaty przybliżą nam losy pojedynczych postaci — przedstawicieli różnych narodowości i grup etnicznych. Dopiero przez pryzmat ich doświadczeń dowiemy się, kto trafiał do sowieckich obozów oraz poznamy działanie «archipelagu GUŁag».
Tematy ścieżek prowadzących przez część wystawy:
1. Deportacja i życie na zesłaniu
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: wojna, deportacje, empatia, pamiątki rodzinne
Opis: Wybierając tę ścieżkę trafimy w sam środek trwających od lutego 1940 roku akcji deportacyjnych. Dowiemy się, dlaczego całe rodziny, z dziećmi i seniorami, były upychane do towarowych wagonów i wywożone na „nieludzką ziemię”. We wnętrzu takiego wagonu usłyszymy wspomnienia świadków tych wydarzeń.
Zobaczymy też przedmioty zabrane przez Sybiraków z opuszczanych przez nich domów. Po przebyciu symbolicznej drogi na wschód dotrzemy do części wystawy, gdzie poznamy różnice w życiu w syberyjskiej tajdze i kazachskim stepie, i to z perspektywy deportowanych. Jakie piętno odcisnął Sybir na tych ludziach? Odpowiedzi na to pytanie poszukamy w końcowej części wystawy.
2. Wojenne szlaki i Zbrodnia Katyńska
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: II wojna światowa, Katyń, Armia Andersa, Armia Berlinga
Opis: Ścieżka przybliży nam przebieg II wojny światowej. Poznamy jej genezę, kładąc nacisk na wspólną odpowiedzialność III Rzeszy i Związku Sowieckiego za jej rozpętanie. Zapoznamy się z elementami uzbrojenia armii sowieckiej i niemieckiej, jak również z wyposażeniem polskich żołnierzy.
Tragiczny los części polskich jeńców wojennych, którzy trafili w ręce Sowietów, poznamy w Memoriale Zbrodni Katyńskiej, następnie zaś udamy się do końcowej części ekspozycji. Tam przekonamy się, z jakimi wyzwaniami mierzyli się Sybiracy wstępujący do Armii Andersa i Armii Berlinga. Porównamy obie formacje i na wielkoformatowych mapach poznamy ich szlaki bojowe.
3. Inny świat — anatomia sowieckiego GUŁag-u
Czas trwania: 50 minut (+ czas na skorzystanie z szatni)
Słowa kluczowe: łagry, Gułag, system sowiecki
Opis: Czym był „archipelag GUŁag” i jak wyglądał tytułowy „Inny świat” za drutami sowieckich obozów pracy? W trakcie zajęć ruszymy śladami łagierników, zaczynając od momentu aresztowania i pierwszego przesłuchania. Wysłuchamy relacji ofiar sowieckich represji oraz zobaczymy wnętrze łagrowego baraku.
Obraz tej części wystawy uzmysłowi nam, jak trudna była walka łagierników o utrzymanie choćby cząstki człowieczeństwa. Poznamy też losy Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i zobaczymy jedno z pierwszych, „podziemnych” wydań jego książki.
