Mińszczyzna jako wielonarodowy tygiel kultur, którego wyjątkowość nie mogła być tolerowana przez sowieckich okupantów, kraina pełna sprzeczności, gdzie przez stulecia w sposób naturalny powstawała granica między wpływami wschodniej despotii i zachodniego liberalizmu. Dziś Muzeum Pamięci Sybiru jako placówka badawcza odwołująca się w swej działalności do wciąż żywych w Białymstoku tradycji kresowych, wydaje się być naturalnym miejscem dla międzynarodowej debaty poświęconej pograniczom dawnej Rzeczypospolitej. – taki obraz towarzyszył wystąpieniom kolejnych prelegentów, gości Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Znakomici Mińszczanie. II wojna światowa a Polacy z Mińszczyzny”, której organizatorem była Ambasada RP w Mińsku.
-— To już dwunasta edycja naszej konferencji. Cieszę się, że może się ona odbywać właśnie tu, w Białymstoku, w tym szczególnym Muzeum – zwracał uwagę współprowadzący spotkanie Cezary Karpiński, radca Ambasady RP w Mińsku, podkreślając rolę, jaką Muzeum Pamięci Sybiru odgrywa jako centrum rzetelnej naukowej debaty o sprawach wschodnich, w której udział wziąć mogą wszyscy badacze zainteresowani docieraniem do prawdy.
O wspomnianej powyżej granicy pomiędzy Wschodem i Zachodem mówił również w swym zagajeniu prof. Wojciech Śleszyński, dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru.
— Postawię tu tezę, że z uwagi na dzisiejszą sytuację na Ukrainie, ze względu na politykę władz kremlowskich, pojawia się realna szansa, że granica wpływu kultury zachodniej po raz pierwszy od wieku XVIII przesunie się wyraźnie na wschód – podsumował. – Widzimy, że Ukraińcy i coraz powszechniej także Białorusini nie chcą mieć już nic wspólnego z putinowskim myśleniem o państwie, nie rezygnując przy tym z istniejących tam od dawna wpływów kultury rosyjskiej czy języka rosyjskiego.
Niekonsekwencje polityki narodowościowej Stalina wobec Białorusi i tejże polityki krwawe konsekwencje były tematem wystąpienia prof. Mikołaja Iwanowa. Uczony podkreślił szczególną sytuację, w jakiej w drugiej połowie lat 30-tych ubiegłego stulecia znaleźli się Polacy w ZSRS.
— Szacuje się, że w czasach Wielkiego Terroru lat 1937-38 zginęło ok. 0,9 proc. Rosjan, 1,4 proc. Białorusinów i aż 15 proc. Polaków żyjących w Związku Sowieckim.
Swoistym dopełnieniem wystąpienia Iwanowa były dokumenty z sowieckich archiwów dotyczące represji wobec Polaków w latach wojny, prezentowane przez doc. dr. Anatola Wielikiego. Badacz zwracał uwagę na powszechność donosów – odpowiedzialność za zbrodnie ponoszą nie tylko funkcjonariusze aparatu przemocy, ale także denuncjatorzy, „zwykli” ludzie.
Wśród kolejnych, różnorodnych tematycznie, wystąpień konferencyjnych znalazły się szkice biograficzne poświęcone wyjątkowym postaciom polskiej Mińszczyzny, takim jak Kazimierz Krajewski czy Grażyna Lipińska, ale także rys poświęcony obecności tego regionu w literaturze polskiej Emigracji.
