Muzeum Pamięci Sybiru to jedyna placówka w Polsce, a być może i na świecie, całkowicie poświęcona ludziom, którzy od końca XVIII, aż do połowy XX wieku byli zsyłani w głąb Rosji i deportowani do Związku Sowieckiego. Opowiadamy w niej także o tych, którzy przed rewolucją rosyjską odkrywali i aktywnie uczestniczyli w zagospodarowaniu ogromnych obszarów Syberii. Nasza opowieść w płynny sposób łączy narrację historyków ze wspomnieniami uczestników i świadków zdarzeń. Ukazujemy dramatyczne emocje ukryte w zwykłych na pozór przedmiotach, a równocześnie przenosimy zwiedzających w całkowicie wirtualną przestrzeń Sybiru.
MISJA
Muzeum Pamięci Sybiru to wspólne dzieło pokolenia Sybiraków i ich wnuków, którzy razem opowiadają światu o ludziach rzuconych przez los w olbrzymią otchłań rozciągającą się między górami Ural, a Oceanem Spokojnym, w otchłań ludzkiego upadku i nieludzkiej wręcz siły przetrwania: gdzieś między Syberię a Sybir.
Poprzez pryzmat losów Polaków i innych obywateli wielonarodowej Rzeczypospolitej, pokazujemy uniwersalne prawdy o ludzkim okrucieństwie i o braterskiej sile przetrwania, o ideologicznym szaleństwie totalitaryzmów, i o podstawowych wartościach moralnych wypracowanych przez cywilizację.
ARCHITEKTURA
Muzeum Pamięci Sybiru ulokowane jest w jednym z przedwojennych magazynów wojskowych, bezpośrednio przylegającym do bocznicy kolejowej dawnego Dworca Poleskiego. W latach 1940–1941 oraz w 1944 roku na tej bocznicy Sowieci ładowali do wagonów mieszkańców Białostocczyzny deportowanych na Sybir. Również stąd w 1943 roku Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Treblince Żydów z białostockiego getta. Oryginalny wagon towarowy, będący symbolem tamtych dramatycznych chwil, stoi dziś wewnątrz budynku Muzeum na torach, ciągnących się wzdłuż starej bocznicy. Stanowi w sensie dosłownym bramę, przez którą zwiedzający wchodzą na wystawę.
Prosta, modernistyczna bryła dawnego magazynu, zbudowana z betonu i czerwonej cegły, kryje w sobie wystawę główną. Z kolei w przylegającym, nowoczesnym budynku pokrytym w całości stalową blachą, znajduje się sala konferencyjna, zaplecze administracyjne, magazynowe i konserwatorskie oraz restauracja serwująca dania kresowe. W Muzeum są też pracownie edukacyjne i księgarnia.
Cały zespół muzealnej zabudowy został otoczony lasem stalowych słupów o wieloznacznej symbolice: z jednej strony mogą przywodzić na myśl stracone istnienia, ludzi, którzy na Syberię wyjechali i nigdy z niej nie wrócili, z drugiej zaś – bezkresną, mroźną, syberyjską tajgę.
Projekt „Wykonanie wystawy stałej i zakup wyposażenia na potrzeby Muzeum Pamięci Sybiru” realizowany jest w ramach działania 8.1 Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury oś priorytetowa VIII Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020, Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.
